“मुलांनो! आज आमच्याकडे *** शिक्षण वर्ग आहे!” असे म्हणत शिक्षक डस्टर उचलतात आणि फळ्यावर लिहिलेला ‘सेक्स’ हा शब्द पुसून टाकतात. बाकी फक्त “…शिक्षण” आहे. ब्लॅकबोर्डवर स्त्री-पुरुषांची चित्रे रेखाटण्यात आली असून त्यांच्या गुप्तांगाच्या जागी रिकामी पेटी तयार करण्यात आली आहे.
‘ईस्ट इंडिया कॉमेडी’ने बनवलेल्या व्हिडिओमध्ये असेच दृश्य दिसत आहे. व्हिडिओमध्ये भारतातील लैंगिक शिक्षण व्यवस्थेवर अतिशय विनोदी स्वरात व्यंग करण्यात आला आहे.
पण कथा इथेच संपत नाही. उदाहरणे अजून बाकी आहेत मित्रा!
सेक्सबद्दलचे विचार असे बदलू लागले आहेत
…आणि येथे 100% सत्य, वास्तविक उदाहरणे आहेत :
मुझे बहुत दिनों तक लगता था कि बच्चा औरत की नाभि से पैदा होता है.
-नूपुर रस्तोगी (मुरादाबाद, उत्तर प्रदेश)
जब मुझे पहली बार पता चला कि सेक्स असल में कैसे होता है तब मैं बहुत डर गई थी.
-ऋषिजा सिंह (सिवान, बिहार)
हमारे स्कूल में सेक्स एजुकेशन जैसी कोई चीज़ ही नहीं थी. दसवीं में ‘प्रजनन तंत्र’ का चैप्टर था तो ज़रूर लेकिन वो क्लास में कभी पढ़ाया नहीं गया.
-प्रिया सिंह (वाराणसी, उत्तर प्रदेश)
डेटिंग ॲपवर पाहिजे तसा जोडीदार कसा शोधायचा?
मुलाचा प्रश्न – “मम्मा, मुलं कुठून येतात?”
उत्तर- “बेटा, आकाशातून एक सुंदर देवदूत येतो आणि मुलांना त्यांच्या आईकडे सोडतो.”
मुलाचा प्रश्न – “बाबा, ती नायिका गर्भवती कशी झाली?”
उत्तरः “बेटा, नायकाने नायिकेचे चुंबन घेतले. त्यामुळेच ती गरोदर राहिली.”
जर आपण भारतीय घरांमध्ये असे संभाषण ऐकले तर आपले कान अजिबात भिडत नाहीत कारण ते अगदी सामान्य आहे.
पण या ‘सामान्य संभाषणाचा’ परिणाम किती घातक ठरू शकतो, याचा अंदाज डॉ. शारदा विनोद कुट्टी यांच्या फेसबुक पोस्टवरून लावता येतो.
लोक ऑफिसमध्ये पॉर्न का पाहतात?
डॉ. शारदा यांनी काही दिवसांपूर्वी फेसबुकवर एक घटना शेअर केली होती, ती अशी होती :
“आज एक 17 वर्षांची मुलगी माझ्याकडे आली. ती अतिशय गरीब कुटुंबातील होती. तिने मला सांगितले की, तिने तिच्या प्रियकरासोबत सेक्स केल्यानंतर आईपील (गर्भनिरोधक औषध) घेतले होते. ती खूप घाबरली होती आणि माझ्यासमोर तिला लाज वाटली. ती मला सांगत राहिली की, ही फक्त एक चूक आहे आणि ती पुन्हा होणार नाही.
मी तिला समजावण्याचा प्रयत्न करत राहिली की हे करण्यात काही नुकसान नाही. प्रत्येक व्यक्ती लैंगिक संबंध ठेवते, जर या बाबतीत काही महत्त्वाचे असेल तर ते सुरक्षितता आहे. आम्ही आमचे संभाषण चालू ठेवले आणि अखेरीस तिने मला सांगितले की, त्याला खरोखर सेक्स कसे कार्य करते हे माहित नाही.
माणसाचे जननेंद्रिय कसे दिसते हेही तिला माहीत नव्हते. यानंतर, मी तिला सर्व काही तपशीलवार समजावून सांगितले आणि प्रत्यक्षात सेक्स कसा होतो हे रेखाटून दाखवले. सत्य हे होते की, मुलीने अजिबात सेक्स केला नव्हता. तिने नुकतेच तिच्या प्रियकराचे चुंबन घेतले होते. आपल्या देशात लैंगिक शिक्षणाची स्थिती इतकी वाईट आहे की, तिला वाटले की, चुंबन घेतल्याने ती गर्भवती होईल.
गर्भधारणा टाळण्यासाठी तिने गर्भनिरोधक गोळ्या देखील घेतल्या. जरा विचार करा की, आपण आपल्या मुलांना किती दूर एकटे सोडले आहे. कल्पना करा की जर त्या मुलीला योग्य माहिती असती आणि ती अशा समाजात राहिली असती जिथे तिचा गैरसमज झाला नसता तर तिला किती बरे वाटले असते.”
डॉ. शारदा यांची ही पोस्ट सोशल मीडियावर व्हायरल झाली आणि 1,500 हून अधिक लोकांनी शेअर केली.
सेक्सशी संबंधित हे प्रश्न तुमच्याही मनात येतात का, जाणून घ्या काय आहे सत्य
‘सेक्स हा शब्द ऐकताच लोक अस्वस्थ होतात’
एका वृत्तसंस्थेत संवाद साधताना डॉ. शारदा म्हणाल्या की, जर मी माझ्या रुग्णांना त्यांच्या लैंगिक जीवनाबद्दल विचारले तर ते सेक्स हा शब्द ऐकताच दूर पाहू लागतात. विवाहित लोकही याबाबत उघडपणे बोलू शकत नाहीत.
शाळा-महाविद्यालयांमध्ये लैंगिक शिक्षणाच्या नावाखाली शिक्षणाचा अभाव आणि लैंगिकतेला अनैतिक समजण्याची चूक ही दोन प्रमुख कारणे आहेत, असे मत डॉ. शारदा याच म्हणणे आहे.
तिला मुद्दा समजावून सांगण्यासाठी डॉ. शारदा यांनी तिच्या शालेय दिवसातील एक प्रसंग सांगितला. त्या म्हणाला, “मी केरळची आहे, जे भारतातील सर्वात शिक्षित राज्यांपैकी एक आहे. तेथे देखील आम्हाला प्रजनन प्रणालीबद्दल तपशीलवार शिकवले जात नाही. इतकेच नाही तर जेव्हा गर्भधारणेबद्दल शिकवण्याचा विषय आला. त्यामुळे मुले आणि मुली वेगळ्या खोल्यांमध्ये नेण्यात आले.”
म्हणजेच, लिंग आणि गर्भधारणा हे विषय मानले गेले ज्याबद्दल मुले आणि मुली एकत्र बोलू शकत नाहीत.
हिवाळ्यात विवाहित पुरुषांसाठी या 5 घरगुती गोष्टी अमृत ठरतात
डॉ. शारदा म्हणतात, “सेक्स प्रक्रियेचा महत्त्वाचा भाग असलेल्या दोन गटांना ते वेगळे दिले जात आहे, ही मोठी विडंबना आहे.”
दुसऱ्या कारणाविषयी सांगताना, डॉ. शारदा म्हणतात, “मी 30 वर्षांपेक्षा जास्त वयाची आहे आणि माझी आई अजूनही माझ्या लैंगिक जीवनावर नियंत्रण ठेवण्याचा प्रयत्न करते कारण मी विवाहित नाही आणि हे देखील कारण आहे की, तिने लैंगिक संबंध नैतिकतेशी समतुल्य केले आहेत.”
म्हणजेच सेक्सबद्दल न बोलण्याचं दुसरं कारण म्हणजे लग्नानंतर, बंद खोलीत, दिवे बंद केल्यानंतरच त्याबद्दल विचार करता येईल, असा विश्वास आहे.
यामुळेच शाळांमधील बहुतांश शिक्षक मुलांना योग्य आणि तपशीलवार माहिती देण्यास टाळाटाळ करतात. इतके संवेदनशील आणि महत्त्वाचे विषय शिकवण्यासाठी शिक्षकांना ना प्रशिक्षण मिळालेले आहे ना ते या समाजाबाहेरून आलेले आहेत.
साहजिकच, ते देखील इतर लोकांसारख्याच दृष्टीकोनातून गोष्टी पाहतात.
आहारात ‘या’ गोष्टीचा समावेश केला तर तुमची सेक्स क्षमता वाढेल
लैंगिक शिक्षण : अनुभव आणि कमतरता
ऋषिजा सिंग (संशोधक विद्वान, जेएनयू)
मला शाळेतून सेक्सबद्दल पहिली माहिती मिळाली नाही. माझ्या आठवणीप्रमाणे मी काही मासिकांमध्ये सेक्सबद्दल वाचले होते. यानंतर, बहुधा आठवी किंवा नववीच्या वर्गात, माझ्या एका मित्राने मला सांगितले की, सेक्स कसा होतो. मला आठवतं, हे सगळं ऐकून मी प्रचंड घाबरलो होतो.
जर आपण शाळेबद्दल बोललो, तर आम्हाला जीवशास्त्र वर्गात 10वीच्या वर्गात तो अध्याय शिकवला गेला. पुस्तकात सेक्सबद्दल जे काही लिहिले आहे ते अतिशय अवघड आणि तांत्रिक भाषेत लिहिले आहे.
सेक्स ही एक जैविक प्रक्रिया आहे जी मानव वास्तविक जीवनात हाताळते परंतु शाळांमध्ये ती हल्दीघाटी आणि प्लासीच्या युद्धांसारखी शिकवली जाते. असे की तुम्ही फक्त ते लक्षात ठेवा आणि परीक्षेत काही प्रश्नांची उत्तरे लिहा तुम्हाला हे वास्तविक जीवनात कधीच शक्य होणार नाही.
मला वाटतं, लैंगिकतेबाबतच्या या संकोचाचं कारण म्हणजे आपली सामाजिक आणि सांस्कृतिक रचना. भारतीय कुटुंबांमध्ये मुले स्वत:ला अलैंगिक मानून वाढवतात. पालक असे वागतात की, त्यांची मुले सामान्य मानव नाहीत किंवा त्यांच्यात लैंगिक भावनाही नाहीत. सेक्स विसरून जा, आम्ही आमच्या घरात मासिक पाळीबद्दल बोलत नाही!
त्यामुळेच याबाबत कधीच चर्चा होत नाही. मग एके दिवशी अचानक तेच पालक आपल्या मुला-मुलींचे लग्न एका अनोळखी व्यक्तीशी करतात आणि लग्नाच्या पुढच्या वर्षी नातवंडे मिळतील अशी आशा करतात.
हे सर्व किती विरोधाभासी आहे! आपल्या मुलांना लैंगिकतेबद्दल कसे कळेल याचा आपण कधी विचार करतो का? योग्य माहिती मिळणे शक्य होईल का?
शाकाहारी कंडोम शारीरिक संबंधांसाठी कसे फायदेशीर आहेत?
‘लैंगिक शिक्षणामुळे मुले सुरक्षित राहतील’
मुले आणि किशोरवयीन मुलांसाठी काम करणाऱ्या ‘परवरिश’ या संस्थेसाठी काम करणाऱ्या दिप्ती मिराणी यांचेही मत आहे की, मुले आणि किशोरवयीन मुलांमध्ये लैंगिकतेबाबत अनेक गैरसमज आहेत.
दिप्ती ही परवरिशच्या लैंगिक साक्षरता कार्यक्रम ‘आओ बात करें’ची प्रकल्प प्रमुख आहे आणि तिची टीम शाळांमध्ये जाऊन मुलांना लैंगिक शिक्षण देते. शालेय पुस्तकांमध्ये जे काही थोडेसे लैंगिक शिक्षण उपलब्ध आहे ते तिच्या वयानुसार नाही, असे दिप्तीचे मत आहे.
दिप्तीने एका वृत्तवाहिनीला सांगितले की, “प्रजनन प्रणाली आणि मासिक पाळी हे सातवी-आठवीच्या वर्गात पुस्तकांमध्ये सांगितले जाते, तर प्रत्यक्षात या वयात मुलांनी अनेक गोष्टी पाहिल्या आहेत, अनेक गोष्टींमधून गेलेले आहे.”
दिप्ती म्हणते, “आम्ही सरकारी आणि खाजगी अशा दोन्ही शाळांमध्ये जातो आणि माझ्यावर विश्वास ठेवतो, प्रत्येक शाळेत शिकणाऱ्या, समाजातील प्रत्येक घटकातून येणाऱ्या मुलांच्या मनात लैंगिकतेबाबत असंख्य प्रश्न असतात. त्यांना त्यांच्या सुरक्षिततेबद्दल माहिती नसते.” एसटीआय बद्दल माहिती नाही, त्यांना संमतीबद्दल माहिती नाही, त्यांना समलैंगिकतेबद्दल माहिती नाही आणि त्यांना माहित नाही की, मुलेही मुलींप्रमाणेच लैंगिक शोषणाला बळी पडतात.”
प्रौढांना असे वाटते की, जर त्यांनी मुलांना लैंगिकतेबद्दल योग्य माहिती दिली तर ते कोणत्याही भीतीशिवाय लैंगिक क्रियाकलापांमध्ये सहभागी होतील.
पण दिप्तीचा त्याच्या बाजूने युक्तिवाद आहे. ती म्हणते, “त्यांच्याकडे योग्य माहिती नसली तरीही ते लैंगिक कृतीत गुंततील. किमान त्यांच्याकडे योग्य माहिती असेल तर ते सुरक्षित राहतील.”
5 वैद्यकीय कारणे ज्यामुळे तुम्हाला सेक्स करायला आवडत नाही
‘लवकरात लवकर लैंगिक शिक्षण घ्या’
अझीम प्रेमजी विद्यापीठातून एमएचे शिक्षण घेत असलेल्या नुपूर रस्तोगीचे मत आहे की, मुलांना लैंगिक शिक्षण देणे इयत्ता 5वी-6वीपासून सुरू व्हायला हवे होते.
नुपूरलाही शाळांमध्ये शिकवण्याचा अनुभव आहे आणि तिच्या अनुभवावरून ती सांगते की, आजकाल मीडिया, चित्रपट आणि इंटरनेट मुलांसाठी सहज उपलब्ध आहेत, त्यामुळे त्यांना बऱ्याच गोष्टी आधीच माहित आहेत.
नुपूर म्हणते, “मुले टीव्हीवर कंडोम आणि गर्भनिरोधकांच्या जाहिराती पाहतात, ते लोकांना चित्रपटांमध्ये चुंबन घेताना दिसतात, ते इंटरनेटवरही अनेक गोष्टी पाहतात. त्यामुळे त्यांच्या मनात आधीच प्रश्न उपस्थित असतात. अशा परिस्थितीत ते महत्त्वाचे आहे. “त्यांच्या प्रश्नांची योग्य उत्तरे मिळणे आवश्यक आहे.”
नर्सरीमध्ये शिकणाऱ्या मुलांना ‘गुड टच आणि बॅड टच’ आणि इयत्ता 5वी आणि 6वीत शिकणाऱ्या मुलांना मासिक पाळीबद्दल सांगितल्यानंतर हळूहळू आपण लैंगिक शिक्षणाकडे वाटचाल करू शकतो, असा विश्वास नुपूरला आहे.
तुमचं प्रेम आहे की वासना, दोघांमध्ये आहेत हे मोठे फरक
अपूर्ण आणि चुकीच्या माहितीचे धोके
- मुले आणि प्रौढांमधील संवादाच्या अभावाचा परिणाम असा होतो की त्यांना लैंगिकतेबद्दलची पहिली माहिती स्त्रोतांकडून मिळते जिथून ती अजिबात मिळू नये. उदाहरणार्थ, मित्रांची अर्धवट संभाषणे, प्रौढ मासिके किंवा अश्लील व्हिडिओ.
- जर आपण पॉर्नबद्दल बोललो तर ते स्वतःच खूप हिंसक आणि अव्यवहार्य आहे. वास्तविक जीवनातील सेक्स आणि पॉर्नमध्ये दाखवले जाणारे सेक्स यात जगाचा फरक आहे. पॉर्नमधून सेक्सचे धडे शिकून आम्हाला वाटते की आम्ही तिथे दाखवलेलं सर्व काही करू शकतो.
- आम्हाला माहित नाही की त्यातील एक मोठा भाग बनावट आणि बेतुका आहे. याचा केवळ आपल्या लैंगिक जीवनावर नकारात्मक परिणाम होत नाही तर लैंगिक गुन्ह्यांची शक्यताही वाढते.
- चुकीच्या माहितीमुळे आणि भावनिक आधाराच्या अनुपस्थितीमुळे, मुले आणि पौगंडावस्थेतील मुले अनेकदा एकटे पडतात आणि यामुळे नैराश्यापासून अपराधीपणापर्यंत विविध प्रकार घडतात.
- नको असलेली गर्भधारणा, लैंगिक शोषण आणि लैंगिक आजारांचा धोका नेहमीच असतो.
सेक्सची भीषणता कशी संपेल?
- सेक्सकडे नैसर्गिक आणि सामान्य क्रिया म्हणून पाहिले पाहिजे. ही अशी प्रक्रिया आहे जी प्रत्येक माणसाला आवश्यक असते. त्याला नैतिकता आणि अनैतिकतेशी जोडले जाणे थांबवले पाहिजे.
- सेक्स ही प्रौढांसाठीची गोष्ट आहे, त्यामुळे लहान मुलांना आणि किशोरांना याबद्दल माहिती नसावी, ही विचारसरणी संपवायला हवी.
- लैंगिक शिक्षणापूर्वी केवळ मुला-मुलींमध्येच नव्हे तर माणसांमधील नातेसंबंधही सोडवण्याची गरज आहे. मुला-मुलींना वेगळ्या वर्गात आणि वेगळ्या बाकांवर बसवणं बंद झालं पाहिजे.
- ‘गुड टच-बॅड टच’, मासिक पाळी, शरीरातील बदल, सेक्स आणि सुरक्षित सेक्स याविषयीच्या प्रत्येक संभाषणात मुला-मुलींनी एकत्रितपणे सामील व्हावे.
- मुलांना शाळांमध्ये प्रेम आणि आकर्षण यासारख्या मूलभूत मानवी भावनांची ओळख करून द्यावी. घरी, पालकांनी देखील एकमेकांना मिठी मारण्यास किंवा मुलांसमोर एकमेकांवर प्रेम व्यक्त करण्यास लाजू नये. यामुळे मुलांच्या मनात मानवी नातेसंबंधांबद्दलचे गैरसमज निर्माण होण्यास प्रतिबंध होईल.
- बदलता काळ लक्षात घेऊन शाळांमध्ये लवकरच लैंगिक शिक्षण सुरू करावे. पुस्तकी भाषा सुलभ व्हावी आणि असे विषय शिकवण्यासाठी शिक्षकांनाही विशेष प्रशिक्षण दिले पाहिजे.
- लैंगिक शिक्षणासोबतच मुलांना त्यांची सुरक्षितता, संमती, लैंगिक आजार आणि सुरक्षित सेक्सचे साधन याविषयी सांगितले पाहिजे. आणीबाणीच्या गोळ्यांबद्दल बोलत असताना, त्यांचे दुष्परिणाम देखील सांगण्यास विसरू नका.
- सेक्स हा केवळ स्त्री आणि पुरुष यांच्यातच नसतो, तर मुलांना वेगवेगळ्या लैंगिकता आणि लैंगिक विविधतांबद्दलही सांगितले पाहिजे. त्यांना समलैंगिकतेबद्दल आणि अलैंगिकतेबद्दल देखील सांगितले पाहिजे.
